Wieś Bełwin położona jest 300 m n.p.m., na wzgórzu i w dolinie potoku Łętowianka – lewego dopływu rzeki San. Największym wzniesieniem jest tutaj góra Kaczmarowa (408 m n.p.m.) a na północ grzbiet oddzielający Bełwin od Maćkowic, który dochodzi do 394 m. Wieś dzieli się na kilka części, które w połowie XIX wieku posiadały oddzielne nazwy; są to: Brzegolina, Na Chałupkach, Pod Oblaski, Sobotówka, Strytenyce i Tarnawa.
Najstarszą nazwa wsi – Bełwina czyli Lubomirz odnotowano w rejestrze poborowym ziemi przemyskiej z 1628 roku. W roku 1657 występuje nazwa wsi – Bełgina, zaś w 1724 roku występuje przekształcona nazwa wsi Bełwin, a w roku 1851 obok nazwy Bełwin występuje nazwa ruska – ukraińska Bowyno, Według podania, w czasie najazdów Tatarów jeden z gospodarzy z wsi Maćkowice nazwiskiem Bełwin skrył się wraz z rodziną w okolicznych, mało dostępnych lasach. Po opuszczeniu tych terenów przez Tatarów, nie wrócił już do Maćkowic, lecz wykarczował tyle lasu, aby uzyskane w ten sposób pole mogło zapewnić utrzymanie jego rodzinie. Z czasem jego rodzina powiększyła się. Powstały nowe gospodarstwa a rozrastająca się osada przekształciła się stopniowo w wieś.
Pierwsza historyczna wzmianka o Bełwinie to rok 1628 (jw.) są też źródła, które wskazują wieś Bełwin, jako istniejącą w XV wieku (mapa – Krajobraz średniego Sanu w XV w.) – nie są one jednak potwierdzone innymi dokumentami. W materiałach rewizji generalnej ziemi przemyskiej z 1713 roku odnotowano wieś Bełwin, jako posiadającą „24 chałupy w pólzagrodach”. W kolejnych materiałach źródłowych możemy znaleźć informacje o zobowiązaniach do pracy w polu pana – dwa dni w tygodniu. Inwentarz wsi Bełwin z 1750 roku zawiera dokładny opis ciężarów jakie ponosili mieszkańcy wsi na rzecz pana – a wieś była własnością rodziny Korniaktów.
W 1848 roku władze austriackie przeprowadziły uwłaszczenie chłopów, znosząc pańszczyznę, daniny i czynsze na rzecz pana. Właścicielem tabularnym Bełwina była wówczas Amalia hrabina Stadnicka.
W roku 1857 Bełwin zamieszkiwało 238 osób a w kilka lat później już 259. W 1908 roku wieś liczyła 381 mieszkańców, a w roku 1910 aż 732.
Pod koniec XIX wieku Bełwin uzyskał szkołę, dla której wybudowano budynek, dzięki czemu młodzież uzyskałam łatwiejszy dostęp do nauki.
Ożywienie gospodarcze nastąpiło w wyniku podjęcia przez władze austriackie budowy twierdzy przemyskiej. Miała ona zabezpieczyć drogi szlaki kolejowe wiodące przez Bramę Przemyską w kierunku przełęczy karpackich na Węgry, a także w kierunku zachodnim na Śląsk. Spowodowało to duże zapotrzebowanie na siłę roboczą, na czym korzystała ludność okolicznych wiosek, w tym Bełwina.
Znalazła ona pracę przy budowie fortów: VIII „Łętownia”, VIII a, IX „Brunner” oraz fortów IX a, X b, X (zespół umocnień Ujkowice-Orzechowce), a także przy budowie dróg i umocnień ziemnych. Budowa twierdzy oraz zwiększający się garnizon wojskowy stwarzały większe możliwości zbytu produktów rolnych przez gospodarstwa dworskie i chłopskie, co wpłynęło na poprawę sytuacji materialnej chłopów.
Obok kołodziejstwa, którym trudnili się chłopi z Bełwina, była też możliwość pracy w lasach Sapiehy z uwagi na rosnące zapotrzebowanie na drewno.
Wybuch I Wojny Światowej, walki o twierdzę przemyską w dwóch oblężeniach na przełomie lat 1914 i 1915 – spowodowały olbrzymie zniszczenia. Austriacy oczyszczając przedpole twierdzy spalili 44. wioski, w tym Bełwin. Mieszkańcy zostali zmuszeni do opuszczenia wioski. Jednak po odbiciu twierdzy przez wojska niemieckie i austriackie jeszcze w 1915 r. wrócili do Bełwina jego mieszkańcy. Wprawdzie zdziesiątkowani wojną i chorobami. Przy pomocy finansowej państwa zaczęto odbudowywać gospodarstwa i uprawiać leżące odłogiem pola, a w 1918 r. odbudowano spaloną cztery lata wcześniej cerkiew. W okresie II Rzeczypospolitej w Bełwinie większość mieszkańców była wyznania grekokatolickiego np. na 430 mieszkańców było 44 rzymskokatolików i 386 grekokatolików, co jednak w późniejszym okresie zmieniało się korzyść wyznania rzymsko katolickiego. W listopadzie 1944 roku Bełwin liczył 340 mieszkańców. Okres wojenny i powojenny (II Wojna Światowa) to trudny, niebezpieczny i skomplikowany czas dla mieszkańców wsi Bełwin.
W latach powojennych Bełwin przeszedł burzliwą historię wzlotów i upadków – trudnych, tragicznych wręcz momentów, które jednak zaczęły jednoczyć wspólnotę wioski wokół ważnych dla jej rozwoju społecznego i gospodarczego spraw. Wspomnieć warto elektryfikację wsi (przełom lat czterdziestych i pięćdziesiątych), budowę szkoły po pożarze drewnianego budynku czy późniejszą jej przebudowę na kaplicę. Wszystkie te inicjatywy były wynikiem zaangażowania najbardziej aktywnych mieszkańców wsi wśród których wyróżnić można wieloletnią sołtys wsi Panią Józefę Budnik.
Obszerny i bardziej wnikliwy opis dziejów wsi Bełwin znajdziecie Państwo w wydawnictwie Archiwum Państwowego w Przemyślu i Przemyskiego Towarzystwa Archiwistycznego „Archiwariusz” w Przemyślu z 2003 roku, autorstwa Zdzisław a Koniecznego „Bełwin Zarys dziejów”.
Autor: Bożena Guła